II.Köktürk Devleti Hakkında (Kutluk Devleti Hakkında )
Kutluk Devletinin bazı hükümdarları(kronolojik sıra): Kutluk Kağan >Kapgan Kagan >İnal Kağan >Bilge Kağan
Kuruluş-Yıkılış Yılı: 682 - 742
Uzun yıllar Çin esaretinde olan Türkler bağımsızlıkları için birçok kez isyan etmiştir. Türk tarihinde ilk bağımsızlık ayaklanması(mücadelesi) olarak bilinen “Kürşad Ayaklanması” bu ayaklanmaların en önemlisidir. 639 yılında ayaklanan Kürşad ve 40 arkadaşı; Çin hükümdarını ele geçirmek için Çin sarayına sardırmış. Kürşad ve arkadaşları saraya saldırmalarına karşın başarılı olamamıştır. Kürşad ve arkadaşları öldürülmüştür. Bu ayaklanmada sonra başka ayaklanma da olmuştur. Bu ayaklanmalardan başarıya kavuşan ayaklanma Kutluk Kağanın başlattığı ayaklanmadır.
Kutluk Kağan insanları örgütleyerek 682 yılında isyan etmiş İkinci Göktürk devletini kurmuştur. İkinci Göktürk Devletinin diğer adı Kutluk devletidir. Kutluk devleti Kurtuluş savaşı vererek kurulan ilk Türk devletidir.
İkinci Göktürk devleti (Kutluk devleti) Ötüken merkezli kurulmuştur. Kutluk devletinin merkezi ilerleyen zamanlar Karakurum olmuştur.
Kutluk Kağan Göktürk devletini ikinci kez kurduğu için İlteriş unvanını almıştır. İlteriş; derleyen toplayan anlamına gelir.
Kutluk Kağan Çine 46 sefer yapmıştır. Yaptığı seferlerle uzun yıllar Çini baskı altında tutmayı başarmıştır
Kutluk Kağanın veziri ( danışmanı) “Vezir Tonyukuk" Türk tarihi açısından önemlidir. Devletin kuruluşunda Türk boylarının desteğini alınmasında büyük rol oynamıştır. Türk tarihinin ilk veziri olarak tarihe geçmiştir. Vezir Tonyukuk aynı zamanda İlk Türk Tarihçisidir. Ayrıca vezir Tonyukuk “apa tarkan” ve “Türklerin Bismarcı” unvanları verilmiştir.
Kutluk Kağan öldüğünde çocukları Bilge ve Kültigin`in yaşları küçük olduğu için tahta Kutluk Kağanın kardeşi Kapgan Kağan geçmiştir. Kapgan Kağan; Bayırkul isyanı sırasında bir bayırkullu tarafından öldürülmüştür.
Kapgan Kağan öldükten sonra devleti Başına Kısa süre Kapgan Kağanın oğlu “İnal” geçmiştir. Daha sonra İnalı Tahtan indirip Bilge Kağan tahta çıkmıştır. Kutluk ( 2. Göktürk) devletinin en parlak dönemi “Bilge Kağanın” hükümdarlık dönemidir. Bilge Kağan kardeşi Kül Tiğin ile birlikte tahta çıkmıştır. Kültiğin devletin batı kısmını yönetti.
Not: Vezir Tonyukuk; Kutluk Kağan, Kapgan Kağan ve Bilge Kağan dönemlerinde vezirlik yapmıştır.
Bilge Kağan 720 yılında Çin ile “Şantan Savaşını” yapmıştır. Savaş galibiyetler sonuçlanmış Çin vergiye bağlanmıştır.
744 yılında 2.Göktürk devleti içinde yaşayan Karlukların, Basmirlerin ve Uygurların saldırıları sonucunda yıkılmıştır.
Türk tahinin okunabilen ilk yazılı belgesi olan “Orhun(Orhon) Yazıtları” Kutluk (II. Göktürk) devletine aittir. Orhun yazıtları aynı zamanda Türk tarihinin ilk siyasetnamesidir. Orhun yazıtları Tonyukuk, Bilge Kağan ve Kültigin adına dikilmiştir. Orhun yazıtlarını (Kitabelerini) ilk okuyan Wilhelm Thomsen` dır. Orhun Yazıtları Göktürk alfabesi ile yazılmıştır. “Göktürk alfabesi” Türklerin ilk milli alfabesidir. Göktürk alfabesi 38 harften oluşmaktadır. Göktürklerin kendi alfabeleri olmaları ulusçu (milliyetçi) olduklarının kanıtlamaktadır.
Not: Orhun(Orhon) Yazıtları(Kitabeleri) Türk adının geçtiği ilk kitabedir. Aynı zamanda Türk tarihinin okunabilen ilk yazılı belgesidir (Kaynağıdır).
Köktürklerin Diğer Özellikleri
Ergenekon ve Bozkurt destanları Köktürklere aittir.
Köktürkler Orta Asya da kurulan sınırları en geniş olan Türk devletidir
Türklerde ilk parayı Kullanan devlet Köktürklerdir.
Not: Kendi adına para bastıran ilk Türk Türgişlerin hükümdarı Baga Tarkan’dır.
II.Köktürk Devleti Özeti (Kutluk Devleti Özeti )
639 yılında Kürşat ve arkadaşları isyan etmiş ama bu isyan başarısız olmuştur. Kürşat ayaklanması Türk tarihinin ilk bağımsızlık ayaklanmasıdır.
682 de Kutluk Kağan isyan ederek II. Göktürk (Kutluk) devletini kurmuştur. Devletin ilk merkezi Ötükendir. Kutluk Kağan tahta ilteriş unvanıyla çıkmıştır.
2. Göktürk (Kutluk) devletinin en parlak dönemi “Bilge Kağan” dönemidir. Bilge Kağanın kardeşi Kültiğin devletin batı kısmını yönetti. Bilge Kağan 720 yılında Çin ile “Şantan Savaşını” yapmıştır.
2. Köktürk devleti; Karlukların, Basmirlerin ve Uygurların saldırılarıyla yıkıldı.
Devletin veziri Tonyukuk; Türk tarihinin ilk veziridir. Ayrıca vezir Tonyukuka “apa tarkan” ve “Türklerin Bismarcı” unvanları verilmiştir.
Türk tahinin okunabilen ilk yazılı belgesi olan “Orhun(Orhon) Yazıtları” Kutluk (II. Göktürk) devletine aittir.
II.Köktürk Devleti Soruları (Kutluk Devleti Soruları )
Soru: II. Göktürk devletinin kurucusu aynı zamanda “İlteriş” unvanı verilen hükümdar kimdir?
A) Bumin Kağan
B) Bilge Kağan
C) Balamir Kağan
D) Alper Tunga
E) Kutluk Kağan
Çözüm: Bumin Kağan I. Göktürk devletinin kurucudur. Balamir Kağan Avrupa Hun devletinin kurucusudur. Alper Tunga İskitlerin en önemli hükümdarıdır. Bilge kağanda II. Göktürk devletine hükümdarlık yapmıştır ama II. Göktürk(Kutluk) devletinin kurucusu aynı zamanda “İlteriş” unvanı verilen hükümdar Kutluk Kağandır. Cevap: E
Soru: II. Göktürk devleti(kutluk devleti) nerede kuruldu (ilk merkezidir)?
A) Ötüken
B) Karakurum
C) İlteriş
D) Karabalgusun
E) İstanbul
Çözüm: II. Göktürk devleti(kutluk devleti) Ötükende kurulmuş ve merkez yapılmıştır, merkezi daha sonra Karakurum`a taşınmıştır. Ötüken; Asya Hun Devleti, Avarlar, 1.Köktürkler, Uygurlar ve Kırgızlara da başkentlik yapmıştır. Karabalgasun; Uygurların merkezidir. İlteriş bir merkez değil kutluk devletinin kurucusu Kutluk Kağanın unvanıdır. Cevap: A
Soru: Aşağıdakilerden hangisi II. Göktürk devleti (Kutluk devleti ) hakkında doğru bir bilgi değildir?
A) Kurucusu Bumin Kağandır.
B) Türk tarihinin ilk yazılı belgelerini bırakmışlardır
C) Ötüken de kurulmuştur.
D) Çin ile Şantan Savaşını yapmışlardır
E) Karluk, Basmil ve Uygur saldırıları sonucu yıkılmıştır.
Çözüm: Bumin Kağan I. Göktürk devletinin kurucusudur. II. Göktürk devletinin kurucusu Kutluk Kağandır. A şıkkındaki bilgi doğru değildir. Cevap: A
Soru: Aşağıdakilerden hangisi II. Göktürk devleti (Kutluk devleti ) özelliklerinden değildir?
A) Yazıyı kullanan ilk Türk devletidir
B) Türklere ait ilk yazılı belgeleri II.Köktürklere aittir
C) En parlak dönemi Bilge Kağan dönemidir
D) Kendi adına para bastıran ilk Türk hükümdar Göktürklerdedir.
E) Ötüken`de kurulmuştur
Çözüm: Parayı ilk kullanan ilk Türk devleti Göktürklerdir ama Kendi adına para bastıran ilk türk Türgişlerin hükümdarı Baga Tarkan’dır. D şıkkındaki bilgi doğru değildi. Cevap: D