İSLAMİYET ÖNCESİ TÜRK DEVLETLERİNDE ORDU TEŞKİLATI- Özet - Sorular - KPSS TYT
top of page

İSLAMİYET ÖNCESİ TÜRK DEVLETLERİNDE ORDU TEŞKİLATI

1.
Konu Ayrıntısı
2.

Konu Özeti

3.
Konu Soruları Çözümlü
Çapa 1

İlk Türk Devletlerinde Ordu Teşkilatı Hakkında

İslamiyet öncesi Türk devletlerinde göçebe yaşam tarzı ve yaşadıkları yerin iklimi Türklere savaşçı özelliklerini etkilemiş askeri alanda çok başarılı olmalarını sağlamıştır. Askeri alanda çok başarılı olmaları Türklerin tarihte birçok güçlü devlet kurmalarını sağlamıştır.


İslamiyet öncesi Türk devletlerinde erkek olsun kadın olsun herkes aynı zamanda bir asker sayılırdı. (Türklerde askerlik ayrı bir meslek ya da ayrıcalıklı bir sınıf olarak görülmedi.) Savaş zamanı herkes asker olarak savaşa katılırdı. Türklerdeki bu anlayışa "Ordu-Millet" anlayışı denmekteydi. Kadın erkek herkes asker sayıldığı için İslamiyet öncesi Türk devletlerinde ücretli askere pek rastlanmamıştır.


Not: İslamiyet öncesi Türk devletlerinden sadece Hazar Devleti Ücretli asker kullanmıştır.


Not: Kıpçaklar (Kumanlar), Peçenekler ve Uzlar Bizans devletinde ücretli asker olarak bulunmuşturlar. Peçenekler ve Uzlar, Malazgirt savaşında taraf değiştirerek Büyük Selçuklu devleti tarafına geçmiştir.


Hatırlatma: İskitler (Sakalar), “Amazon” ismi verilen özel eğitilmiş kadın savaşçılar kullanmışlardır.



Türk devletlerinde ilk defa düzenli orduyu Asya Hun devleti Hükümdarı Mete Han kurmuştur. Mete Han aynı zamanda orduda ilk defa Onlu sistemi kullanmıştır. Mete Hanın icat ettiği önemli bir buluş olan “Islıklı ok” sayesinde düşmanları savaş meydanında korkmaları sağlanmıştır.


Onlu Sistem

Asker Sayısı           Birliğin Adı           Komutanı

On                               Takım                       Onbaşı

Yüz                              Bölük                        Yüzbaşı

Bin                              Tabur                        Binbaşı

On bin                       Tümen                      Tümenbaşı


Hatırlatma: Asya Hun hükümdarı Mete Hanın tahta çıkmış olduğu “MÖ 209” tarihi günümüzde “Kara Kuvvetleri Komutanlığının” kuruluş günü olarak kutlanmaktadır.


Hatırlatma:  Günümüzde kullanan “Deniz Kuvvetleri Komutanlığının” kuruluş yılı olarak Çaka beyliğinin kuruluş tarihi olan 1081 tarihi kabul edilmiştir.

İslamiyet öncesi Türk devletlerinde Ordunun Başkomutanı kağandır (Hükümdardır).


İslamiyet öncesi Türk devletlerinde orduda görevli komutanlara Tarkan, Noyan ve Subaşı (Oğuzlarda), denmiştir. Türklerde hükümdarı koruyan muhafız birliklerine (askerlere) Böri denmekteydi. Türklerde her komutanın bir Tuğu bulunmaktadır. Başkomutan olan Kağanın Tuğunda kurt başı sembolü bulunmaktaydı.


Türkler savaşlarda en çok Turan taktiğini kullanmışlardır. Bu savaş taktiğinin diğer isimleri Sahte Ricat, Kurt Kapanı, Hilal, Geri Çekilme ve Pusu dur.


Turan taktiğinin uygulanışı: Bu savaş taktiğinde Türkler ordusunu 3 parçaya ayırmıştır. Ortada ki askerler düşmana sardırıp bir süre savaştıktan sonra geri çekilmiştir. Türklerin kaçtığını sanan düşman askerleri Türklerin üstüne gitmeye başlar. Türklerin ordusunun diğer 2 parçası biri solsan biri sağdan düşmanın çevresini sarıp kapana düşürür. Bütün düşmanlar etkisiz hale getirilir.


İslamiyet öncesi Türk devletlerinde ordunun ana gücünü atlı birlikler oluşturmaktaydı. Atlı askerlere "süvari" denmekteydi. Süvari birlikleri Türklere hızlı hareket etmelerini sağlamıştır. Türkün kanadı Attır tabiri de bur dan gelmektedir.


Not: Türk tarihinde atı ilk kez savaş aracı olarak kullanan İskitlerdir (Sakalardır).


Üzengiyi icat eden ve ilk kullanan İskitlerdir (Sakalardır). Üzengiyi Avrupa’ya  taşıyıp tanıtanlar ise Avarlar ve Hunlar`dır. (Test çözerken şıklarda hem Avarlar hem hunlar varsa Avarlar işaretlenmelidir.)


Hatırlatma: Eyer atların üzerine oturmak için konulan nesnedir. Üzengi eyerin iki yanına asılı, ata çıkmaya yarayan ve ata binerken ayaklarla basıldığı demir halkadır.


İslamiyet öncesi Türk devletlerinde düşmanlar hakkında bilgi edinmek için “Yelme” ismindeki keşif birlikler gönderilmiştir. Yelmeler özellikle sınır boylarında görev almıştır. (Osmanlı devletinde keşif birliklerine Akıncı denmektedir)


Yelmeler tarafında kullanılan düşmanı gözetleme ve haberleşme kulelerine “Kargu” denmekteydi.


İslamiyet öncesi Türk devletlerinde kılıç, kama(bıçak), ok, yay, kalkan, mızrak, süngü, gürz, kargı vb. silahlar kullanılmıştır.


Türk ordularındaki askerlerin başlarını korumak için kafalarına taktığı başlığa (miğfere), "Börk" ya da "Tolga" denmekteydi.


Türk toplumu tarihte diğer milletleri (Çin, Moğol, Roma, Bizans…) en çok askeri yetenekleri ve ordu teşkilatı konusunda etkilemişlerdir. Türklerin diğer toplumları etkilediği bazı şeyler: üzengi kullanımı, eyer kullanımı, Savaş taktikleri, onlu sistem, ceket, çizme, pantolon giyilmesi, konserve yapımı.


Not: Dünyada Konserveyi ilk kez yapan Türklerdir.


Hatırlatma: Uygurlar Maniheizm dinine girmeleriyle savaşçı özelliklerini kaybetmişlerdir.

Sevimli köpek yavrusu

İlk Türk Devletlerinde Ordu Teşkilatı Özeti

İslamiyet öncesi Türk devletlerinde askerlik ayrı bir meslek sayılmaz Kadın Erkek herkes savaş zamanı asker sayılırdı. Bu anlayışa Ordu- Millet denir.


İslamiyet öncesi Türk devletlerinde Ücretli askerlik kullanılmamıştır. (Hazarlar hariç)


Düzenli orduyu,  Onlu sistemi ve Islıklı oku ilk kez kullanan Metehan’dır.


Komutanlara Tarkan, Noyan ve Subaşı denilirdi. Atlı askerlere "süvari" denmekteydi.


Keşif birliklerine Yelme, askerlerin taktığı başlığa Börk (Tolga) denmekteydi.


Türkler diğer Milleri en çok askeri alanda etkilemiştir.

Çapa 2
Çapa 3

İlk Türk Devletlerinde Ordu Teşkilatı Soruları

Soru:  Aşağıdakilerden hangisi İslamiyet öncesi Türk devletlerindeki ordu teşkilatlanması ile ilgili doğru bir bilgi değildir?


A) Türkler, Çin ve Bizans`ı askeri alanda etkillemiştir

B) En önemli savaş taktikleri Turan taktiğidir

C) Ordunun ana gücünü piyade askerler oluşturmaktadır

D) Askerlik ayrı bir meslek kolu olarak görülmemiştir

E) Ücretli askerlik yaygın değildir

Çözüm: İslamiyet öncesi Türk devlerinde Ordunun ana gücünü piyade (yaya) askerler  değil,  Atlı (Süvari) birlikleri oluşturmaktadır. Cevap: C

Soru:  Aşağıda İslamiyet öncesi Türk devletlerinde ordu teşkilatı ile ilgili verilen terimlerden hangisinin açıklaması yanlış verilmiştir.


A) Süvari: Atlı asker

B) Tarkan: Ordu komutanı

C) Börk: balta

D) Kama: Bıçak

E) Yelme: Keşif birliği

Çözüm: Börk diğer adıyla Tolga İslamiyet öncesi Türk devletlerinde askerlerin kafalarına taktığı başlıktır Cevap: C

Soru:  İslamiyet öncesi Türk devletleri askeri alanda birçok devleti etkilemiş kendilerine hayran bırakmıştır. Aşağıdakilerden hangisi Türklerin diğer devletleri etkilediği şeylerden biri değildir?


A) Resim yapımı

B) Kurt Kapanı savaş taktiği

C) Konserve yapımı

D) Üzengi kullanımı

E) Ceket ve çizme giyimi

Çözüm: İslamiyet öncesi Türk devletleri birçok konuda başka milletleri (Çin, Moğol, Bizans, Roma…) etkilemiş fakat resim konusunda etkilememiştir. Cevap: A

Soru:  İslamiyet öncesi Türk devletlerinde ücretli asker kullanan tek devlet aşağıdakilerden hangisidir?


A) Tuna Bulgarları

B) Peçenekler

C) Türgişler

D) Uzlar

E) Hazar Devleti

Çözüm: İslamiyet Öncesi Türk devletlerinde paralı (ücretli) ordusu olan tek devlet Hazarlardır. Peçenekler,  Uzlar ve Kıpçaklar başka devlette (Bizans) ücretli asker olarak bulunmuştur. Cevap: E

bottom of page