İlk Türk Devletlerinde Kurultay Hakkında
Kurultay (Kengeş, Toy, Keneş)
Kurultay İslamiyet öncesi Türk devletlerinde Devletin Tüm önemli işlerinin görüşüldüğü danışma meclisidir. Bu mecliste askeri, siyasal, ekonomik, kültürel ve sosyal tüm devlet meseleleri konuşularak çözüm bulunmaktaydı. Kurultay her sene en az iki üç kez mutlaka toplanmaktaydı. Kurultaya Toy, Keneş ve Kengeşde denmekteydi.
Kurultayın Kağanı seçme (Erkek Hanedan üyeleri arasından), Kanun yapma, Yargılama yapma, Hükümdara (Kağan) danışmanlık yapma, vergi koyulmasına kara verme, hayvan sayı yapma, insan sayı yapma, Savaşa ve barışa karar verme daha birçok görevi vardı.
Kurultay tarafından alınan kararlar herkesi bağlayıcıydı.
İslamiyet öncesi Türk devletlerinde Kurultay daha çok bir danışma meclisi olarak işlev görmüştür. Son karar Kağana (Hükümdara) aitti. Kağan kimi zaman kurultayın kararlarını uygulamamıştır.
Kurultayın Başkanı Hakan (Hükümdar) dır. Hükümdarın olmadığında kurultaya Aygucı (Devletin veziri) başkanlık etmiştir.
Kurultay Üyeleri:
Genel olarak kurultayda:
Kağan (Hükümdar)
Hatun (Katun)
Hanedan üyeleri
Boy beyleri yer almaktadır.
Bunların dışında kurultayda:
Aygucı (Vezir)
Tarkan (ordu komutanı)
Buyruk (Bakan)
Tudun (Vergi memuru)
Bitikçi (Kâtip)
Tamgacı (Mühürdar) da yer almaktadır.
Not: Kurultayda Din adamları (Kam, Baksı ve Şaman) yer almamıştır. Kurultayda Din adamlarının olmaması İslamiyet öncesi Türk devletlerinde Teokratik (dine dayalı) yönetimin olmadığını ispatlamaktadır.
Not: Kurultayda Katun (Hatun) un yani Kağanın eşinin yer alması İslamiyet öncesi Türk devletlerinde kadınların devlet yönetiminde söz sahibi olduğunu kanıtlamaktadır. Hatun (Katun) aynı zamanda Kağan (Hükümdar) savaşa gittiği zaman devleti kısa bir süre yönetir ve elçileri kabul ederdi.
Kurultayın her bir üyesine Toygun denmekteydi. Kurultayda Üyelerin (Toygunların) toplantıda nereye oturacağının belirlenmesine ise Orun denmekteydi.
İslamiyet öncesi Türk devletlerinde Hakanın başkanlık ettiği Kurultay haricinde devleti oluşturan her Boyun kendi ufak bir kurultayı da bulunmaktaydı.
Boyların (Boy beylerinin) kurultayda yiyeceklerden alacağı paya ülüş denmekteydi.
İlk Türk devletlerdeki Bazı Meclislerin özel isimleri
Komenton Meclisi: Peçenekler
İhtiyarlar Meclisi: Hazarlar
Seçkinler Meclisi: Avrupa Hun Devleti
Nazırlar Meclisi: Tamgaçlar
Millet Meclisi: Tuna Bulgarları
Tirnek Meclisi: Oğuzlarda
İlk Türk Devletlerinde Kurultay Özeti
Kurultay İslamiyet öncesi Türk devletlerinde danışma meclisidir. Kurultayın Başkanı Kağan (Hakan) dır.
Kurultayda genel olarak Kağan (Hükümdar), Hatun (Katun), Hanedan üyeleri ve Boy beyleri yer almaktadır. Fakat Kurultayda Din adamları (Şaman, Baksı) yoktur, bu İslamiyet öncesinde Türk devletlerin Teokratik yapının olmadığını gösterir. Kurultayın üyelerinin her birine "Toygun" denmekteydi.
Töre sadece Kağanın isteği üzerine Kurultay tarafından değiştirilebilirdi.
Diğer Meclisler:
Seçkinler Meclisi: Avrupa Hun Devleti
İhtiyarlar Meclisi: Hazarlar
Komenton Meclisi: Peçenekler
Millet Meclisi: Tuna Bulgarları
İlk Türk Devletlerinde Kurultay Soruları
Soru: Aşağıdakilerden hangisi İslamiyet öncesi Türk devletlerinde Kurultayın görevlerinden biri değildir?
A) Kanun yapma
B) Halk arasından Kağanı seçme
C) Savaşa kara verme
D) Hayvan sayımı yapma
E) Vergi koyma
Çözüm: İslamiyet öncesi Türk devletlerinde Kurultay Kağanı hanedan üyeleri arasından seçerdi. Cevap: B
Soru: Aşağıdakilerden hangisi İslamiyet öncesi Türk devletlerinde Kurultayın üyelerinden biri değildir?
A) Han
B) Hatun
C) Boyların beyleri
D) Baksı
E) Aygucı
Çözüm: İslamiyet öncesi Türk devletlerinde Kurultay Baksı (Din adamı) yer almamıştır. Cevap: D
Soru: Aşağıdakilerden hangisi İslamiyet öncesi Türk devletlerinde Kurultayın özelliklerinden biri değildir?
A) Kurultaya Kağan olmadığında Aygucı başkanlık yapar
B) Kurultay üyelerine Toygun denmekteydi
C) Kurultay Senede en az iki kez toplanırdı
D) Kurultaya Kağanın eşi de katılmıştır
E) Kurultay Töreyi değiştiremezdi
Çözüm: İslamiyet öncesi Türk devletlerinde Kurultay Kağanın isteyi üzerine Töreyi değiştirebilirdi. Cevap: E
Soru: Aşağıda İslamiyet öncesi Türk devletlerindeki bazı meclisler ve devletler eşleştirilmiştir. Hangi eşleştirme hatalıdır?
A) Komenton Meclisi - Peçenekler
B) İhtiyarlar Meclisi - Köktürkler
C) Seçkinler Meclisi - Avrupa Hun Devleti
D) Millet Meclisi - Tuna Bulgarları
E) Nazırlar Meclisi - Tamgaçlar
Çözüm: İslamiyet öncesi Türk devletlerinde İhtiyarlar Meclisi Hazarlarda görev yapmış bir meclistir. Cevap: B